ـ ترجمه: علی آجورلو، دانشجوی دکترای سیاستگذاری عمومی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز
ایالات متحده آمریکا با هدف افزایش امنیت ملی و نفوذ بیشتر در جهان هر ساله میلیاردها دلار کمک نظامی در اختیار کشورهای خارجی در سراسر جهان قرار می دهد. از زمان حملات تروریستی یازده سپتامبر، کمک های نظامی آمریکا افزایش یافته و به بیشتر کشورها سرازیر شده است.

مقامات آمریکایی در جنگ علیه تروریسم کمک های نظامی خود را به کشورهای ارمنستان، تاجیکستان، پاکستان، اتیوپی، نیجریه، عمان، یمن، آذربایجان و کلمبیا و سایر کشورها ارسال کرده اند.

آیا واگذاری کمک نظامی مؤثر واقع می شود؟ برخی مواقع منافع آمریکا روشن و شفاف هستند. بطور مثال، پس از آنکه آمریکا کمک نظامی خود به گرجستان (جمهوری سابق شوروی) را به طور هنگفتی افزایش داد، این کشور برای پشتیبانی از جنگ آمریکا علیه عراق دو هزار سرباز اعزام کرد. اما در سایر مواقع، ایالات متحده کمک های نظامی خودش را بدون دریافت هرگونه اهرم جدید واگذار می کند. برای مثال عقیده بر آن است که پاکستان به طور گسترده بخشی از میلیاردها دلار کمک نظامی آمریکا را به سوی گروه های افراطی سوق داده و ارتش پاکستان ارتباطات خود با شبکه نظامی حقانی و شبه نظامیان طالبان ـ که مشغول کشتن سربازان آمریکایی در افغانستان هستند ـ را حفظ نموده است.

1ـ آیا کمک نظامی می تواند همکاری را به ارمغان آورد؟

در ارتباط با تأثیر کمک های نظامی بر سطح همکاری اندیشمندان نظریات رقیبی را مطرح می کنند:

• جنگ افزار ]ابزاری[ برای نفوذ: این نظریه پیش بینی می کند سطح همکاری خارجی یک دولت به اندازه ای که کمک های نظامی ایالات متحده به آن کشور افزایش می یابد بالا خواهد رفت. بر این اساس، مقامات ایالات متحده باید کمک نظامی خود به کشورهایی که خواهان همکاری با او هستند راافزایش دهند و زمانی که این دولت ها در حمایت از سیاست خارجی آمریکا کوتاهی کردند، این کمک ها باید قطع و یا کاهش یابند.
• نظریه تنها ابرقدرت: این نظریه بر این ادعاست که وابستگی به یک دولت قدرتمند می تواند منجر به تجدید قدرت آن کشور گردد. ممکن است دولت های دریافت کننده کمک نظامی همکاری خود با آمریکا را تعدیل  نمایند، یا برای اجتناب از اینکه از سوی نیروهای داخلی و ناظرین بین المللی به عنوان "دست نشانده آمریکا" تلقی نشوند، حتی آشکارا با رهبران آمریکا به مخالفت نیز بپردازند.
• نظریه اهرم معکوس: مدل اهرم معکوس به صورت متناقض اشاره بر این موضوع دارد که یک دولت قدرتمند
  می تواند وابسته به کشورهایی باشد که به آنها کمک نظامی می کند. بر اساس این اندیشه، میزان کمک نظامی صورت گرفته به یک دولت خارجی نشان دهنده میزان وابستگی آمریکا به آن کشور است ـ در حوزه هایی نظیر صادرات نفت، اطلاعات، پایگاه هایی برای استقرار نیروها و همکاری نظامی. از این منظر، برای کشور دریافت کننده کمک نظامی، به دست آوردن کمک از منبع دیگر می تواند آسان تر باشد تا برای ابرقدرتی نظیر آمریکا که به دنبال یافتن شریک راهبردی مهم است. کمک های سخاوتمندانه نظامی آمریکا بیش از آنکه موجب ایجاد انگیزه برای رضایت طرف­های مقابل باشد، خطر ایجاد مشتریانی که قادر به چشم پوشی از منافع ایالات و عدم حمایت از آمریکا در برابر سایر قدرت ها هستند را در پی دارد. 

2 ـ اسناد و مدارک چه چیزی را نشان می دهند.

جهان بسیار پیچیده­تر از هر مدل قابل دسترس است. هر کشور دریافت کننده کمک های عمده نظامی دارای روابط منحصر به فردی با آمریکا است که در طول زمان این روابط تغییر می یابند. به هر حال، بررسی کامل روابط میان کمک های نظامی آمریکا و سطح همکاری سیاست خارجی دولت های دریافت کننده کمک نشان داده که کمک های دریافت شده در خلال سال های 1990 و 2004 الگویی را به تصویر می­کشند که تا حد زیادی با مدل اهرم معکوس هماهنگ می باشد.

• به طور کلی، ثابت شده که کمک های نظامی آمریکا به طور منفی با سطح همکاری کشورهای دریافت کننده این کمک ها مرتبط بوده است. در واقع، دولت هایی که دریافت کننده این کمک ها بوده اند، نسبت به کشورهایی که کمک نظامی از آمریکا دریافت نکرده اند، رفتار همکاری­جویانه کمتری را به از خود نشان داده اند.
• برخی از کشورهای دریافت کننده کمک نظامی ایالات متحده، با افزایش سطح کمک ها، میزان همکاری آنها بیشتر شده است. اما در خصوص متحدین آمریکا، احتمالاً کمک های نظامی کمتر موجب ترغیب آنها به همکاری شده است.
• در عمل، ایالات متحده همچنانکه با دادن پاداش بیشتر در قالب افزایش کمک های نظامی به کشورهایی که با آمریکا رفتار همکاری جویانه داشته اند اقدام ننمود، کشورهای بی اعتنا به خواسته های آمریکا را نیز با کاهش کمک­ها مجازات نکرد. الگوی مقابل شایع پیدا کرد، زیرا سطوح بالاتر همکاری از جانب کشورهایی که به آنها کمک نظامی کرده بودیم، در سال های بعد با کاهش کمک های نظامی همبسته بود، در حالیکه کاهش رفتار همکاری جویانه اغلب با افزایش کمک های نظامی دنبال شد.

3 ـ آیا کمک نظامی می تواند اهداف سیاست خارجی آمریکا را ارتقاء دهد؟

 مطابق الگوهای ارائه شده، سیاست گذاران ایالات متحده با شرایط دشواری مواجه هستند. امکان دارد ارائه کمک نظامی تنها راه نفوذ در کشورهای کلیدی ـ نظیر پاکستان ـ باشد که در منطقه بسیار حیاتی جهان واقع شده اند. هرچند روی هم رفته کمک نظامی تأثیرمثبتی بر سطح همکاری آن کشور با آمریکا ایجاد نکرده، احتمال دارد ایالات متحده منافع خاصی را بدست آورد. با این وجود هنوز سیاست گذاران مجبور هستند سودمندی محدود کمک نظامی برای ترغیب کشورها به همکاری برای اهداف کلی سیاست خارجی را به کار بندند. در برخی مواقع ممکن است کمک نظامی موجب اجتناب آمریکا از هزینه مستقیم مداخله نظامی گردد، اما رهبران سیاسی باید دقت کنند که منافع بلند مدت آمریکا به خطر نیافتد. رهبران ایالات متحده باید:

• داشتن انتظارات واقع گرایانه: ممکن است کمک نظامی اهداف کوتاه مدت امنیتی را تأمین نماید، ولی معمولا همکاری عمومی را ترغیب نخواهد کرد.
• تصدیق محدودیت های انعطاف پذیر: کمک نظامی سیاست هویچ و چماق مؤثری نیست، اما تصور نکنید که جریان کمک نظامی می تواند در طی زمان تغییر یابد و اولویت های سیاستی خارجی حکومت ها را تغییر دهد.
• آگاهی از مخاطرات: تأمین کمک های نظامی برای کشورهای خارجی می تواند نتیجه معکوس داشته باشد. انتقال سلاح و تجهیزات به کشورهای درحال توسعه با افزایش سوء استفاده از حقوق بخش و امکانپذیری و ممانعت از دموکراسی پیوند خورده است. کمک های نظامی می توانند دولت های دریافت کننده این کمک ها را بر علیه همسایه گان آنها توانمند سازند ـ ممکن است این کمک ها به منافع آمریکا در این منطقه آسیب وارد نمایند. سرانجام، وقتی اتحادها تغییر جهت داده و یا  حکومت ها جایگزین می گردند، آمریکا خود را در نبرد علیه دشمنی می بیند که قبلاً به سلاح های ساخت آمریکا مجهز شده اند. این همان چیزی است که در افغانستان رخ داد. ما سلاح ها را به افغانها و عرب ها دادیم تا در دهه 1980 با شوروی مبارزه کنند، بسیاری از همان جنجویان در یازده سپتامبر در مقابل ما قرار گرفتند.