Login Register

ورود به حساب کاربری

نام کاربری
رمز عبور *
مرا به خاطر بسپار

ایجاد حساب کاربری

Fields marked with an asterisk (*) are required.
Name
نام کاربری
رمز عبور *
تکرار رمز عبور *
پست الکترونیکی *
تکرار پست الکترونیکی *

سند سیاستی کاهش تلفات انرژی در شبکه انتقال برق

با کاهش هر یک درصد از تلفات برق می توان بیش از 30 هزار میلیارد ریال از محل کاهش نیاز به سرمایه گذاری برای ایجاد نیروگاه جدید، مصرف بهینه سوخت نیروگاه ها، و بازیافت برق منافع حاصل کرده و از فشار ناکارآمدی دستگاه اجرایی به مصرف کنندگان کاست.

علی نوری فرد*

 

- مسأله شناسی تحلیلی

 

بخشی از فرمایشات مقام معظم رهبری در خصوص اتلاف انرژی برق

  • «منکراتی که در سطح جامعه وجود دارد و می توان از آنها نهی کرد و باید نهی کرد، از جمله اینهاست: اتلاف منابع عمومی، اتلاف منابع حیاتی، اتلاف برق، اتلاف مواد غذایی، اسراف در آب و اسراف در نان» 1379/9/25
  • اسراف فقط در زمینه فردی نیست؛ در سطح ملی هم اسراف می شود. همین برق و انرژی که گفتیم اسراف می شود، بخش مهم از این اسراف در اختیار مردم نیست؛ در اختیار مسئولین کشور است. این شبکه های ارتباطاتی، شبکه های انتقال برق، سیم های برق، اینها وقتی فرسوده شود، برق هدر می رود. برق را تولید کنیم بعد با این شبکه فرسوده آن را هدر بدهیم، که بخش مهمی هدر می رود یا شبکه های انتقال آب اگر فرسوده باشد، آب هدر می رود. اینها اسراف های ملی است؛ در سطح ملی است؛ مسئولین آن، مسئولین کشورند.» 1388/1/1
  • مجموعه مسئولین کشور بایستی در شئون مجموعه تحت مدیریت خودشان به این توجه کنند: اسراف نباشد، الگوی مصرف، یک الگوی حقیقتاً عاقلانه، مدیرانه و اسلامی باشد. ما به مردم نمی گوییم که ریاضت بکشند، این جور گاهی بعضی القا می کنند.» 1392/12/20

 

ایجاد شبکه های تولید، انتقال و توزیع برق به سرمایه گذاری سنگینی نیاز دارد، لذا بهره برداری بهینه از این سرمایه گذاری عظیم نیز باید با حساسیت و دقت زیاد مورد توجه مسئولین دستگاه اجرایی مربوط قرار بگیرد.

در ایران بدلیل مصون بودن دستگاه اجرایی برق کشور از تحمل جرایم ناشی از استفاده غیراصولی از این نهاده ها، حساسیت قابل توجهی به بهره برداری بهینه از سرمایه های مصرف شده در ایجاد شبکه و رعایت الگوی مصرف حاملهای فسیلی مذکور نداشته و از طریق بی توجهی به راندمان نیروگاه ها و تلفات سنگین در شبکه تولید، انتقال و توزیع، باعث هدر رفتن سرمایه های ملی در این بخش گردیده است.

هرساله صدها هزار میلیارد ریال ضرر از طرق اتلاف انرژی و بهره برداری نامناسب متوجه کشور می شود.

اخیراً دولت با افزایش 24درصدی قیمت فروش برق درصدد برآمده تا در سال 1393، حدود 20 هزار میلیارد ریال از مصرف کنندگان برق برای تزریق منابع مالی به دستگاه اجرایی برق، کسب نماید.

باید توجه داشت که با کاهش هر یک درصد از تلفات برق می توان بیش از 30 هزار میلیارد ریال از محل کاهش نیاز به سرمایه گذاری برای ایجاد نیروگاه جدید، مصرف بهینه سوخت نیروگاه ها، و بازیافت برق منافع حاصل کرده و از فشار ناکارآمدی دستگاه اجرایی به مصرف کنندگان کاست.

بررسی میزان تلفات برق در یکصد کشور جهان در سال 2010 نشان می دهد که ایران در رتبه هشتاد و چهارم قرار دارد.

در سال 2010 تلفات برق ایران در شبکه توزیع 14درصد است. درسال 2010 میانگین تلفات برق در دنیا 8.39 درصد (بدون احتساب هندوستان 7.73درصد) است. با افزودن تلفات برق ایران در شبکه انتقال (3.6درصد) میزان تلفات به 17.6درصد در سال 2010 می رسد. میزان تلفات برق ایران در سال 1391معادل 18.7درصد بوده است.

 

 

 

 

تدوین نظریه سیاستی و سیاست پایه

کاهش سالیانه یک درصد از تلفات انرژی برق در شبکه انتقال و توزیع در طول برنامه پنجم توسعه

 

2- مدل تصویری طرح

 


 

3- سیاستهای اجرایی

سیاستهای فنی

1- ارزیابی و استخراج مشکلات فنی شبکه و استفاده از نرم افزارهایی که برای تعیین روشهای اصلاح شبکه بکار می برند (مانند CYME) برای اصلاح شبکه.

2- جایگزینی سیمهای بدون روکش با سیمهای روکشدار در مناطقی که اقدام به برق دزدی می کنند (کابلهای خودنگهدار).

3- کنترل مداوم ولتاژ تحویلی از شبکه فوق توزیع و اصلاح احتمالی آن.

4- کنترل بار راکتیو در ایستگاه های فوق توزیع.

5- شناسایی و استفاده از توان تخصصی بخش خصوصی برای انجام امور کاهش تلفات و واگذاری نگهداری وضعیت قابل قبول تلفات به شرکت تصحیح کننده و خرید برق بازیافت شده از آن.

 

سیاستهای غیرفنی

1- تدوین و تصویب قانون برق.

2- پیش بینی جرایم سنگین در قانون برق برای سوء استفاده کنندگان از تأسیسات برق کشور.

3- محاسبه هزینه نهایی (قیمت تمام شده) در سطوح مختلف مصرف.

4- تعریف سقف مجاز تلفات برق در مناطق تحت مدیریت شرکتهای توزیع و منطقه ای و همچنین شبکه انتقال.

5- فراهم سازی امکانات انشعاب به متقاضیان اشتراک و درصورت نیاز ارائه تسهیلات لازم جهت تسریع در برقراری انشعاب.

6- نظارت دقیق بر عملکرد عوامل مرتبط با مشترکین و کنترل قرائت کنتورها.

7- ارائه پاداش کافی و بموقع حق کشف انشعابات غیرمجاز و دستکاری در لوازم اندازه گیری به کارکنان دستگاه اجرایی مرتبط و غیردستگاه اجرایی.

8- فرهنگ سازی عمومی برای ایجاد قبح سوءاستفاده از برق و تأسیسات برق.

9- مرتبط ساختن مزایای نیروی انسانی شرکتهای توزیع با مقدار تلفات مجاز در مناطق تحت مدیریت و عمل.

10 برقراری دوره های آموزشی برای نیروی انسانی دست اندرکار کاهش تلفات شرکتهای توزیع و انتقال.

11- توجه به رفاه اجتماعی در تعرفه گذاری فروش برق و جبران کاهش قیمت آن توسط دولت درجهت کاهش انگیزه سوء استفاده از امکانات شبکه برق.

 

4- شناسایی ذینفعان

الف- بخش دولتی شامل:

ü      وزارت نیرو

ü      وزارت راه، مسکن، و شهرسازی

ü      وزارت جهاد کشاورزی

ü      مجلس شورای اسلامی

ü      نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران

ب- بخش خصوصی شامل:

ü      شرکتهای دانش بنیان و تحقیقاتی در خصوص نوآوری در راهکارهای کاهش اتلاف انرژی

ü      شرکتهای پیمانکاری مجری پروژه های برون سپاری شده وزارت نیرو

ü      سرمایه گذاران داخلی بخش خصوصی جهت انتقال تکنولوژی تولید تجهیزات انتقال و توزیع پیشرفته و تولید آنها در داخل کشور

ج- دانشگاه ها و مراکز علمی تحقیقاتی

 

5- تحلیل هزینه- فایده

تلفات انرژی برق در سال 1391 حدود 18.7 درصد بوده است. مجموع ظرفیت اسمی نیروگاه های کشور درسال 1392 به 70165مگاوات رسیده است. تحمیل هر یک درصد تلفات معادل هدررفت حداقل یک درصد ظرفیت نیروگاهی کشور است. یک درصد تلفات برابر با 701.65 مگاوات ظرفیت نیروگاهی است.

برای ایجاد یک مگاوات ظرفیت نیروگاهی حدود یک میلیون دلار سرمایه گذاری می شود. سرمایه گذاری برای 701.65مگاوات ظرفیت بیش از 701 میلیون دلار (بیش از 21000میلیارد ریال) است. بیش از 21000میلیارد ریال برای هر یک درصد تلفات برق به هدر رفته است.

در سال 1392 (تا 16 اسفند) مصرف سوخت نیروگاه های کشور شامل 33867میلیون مترمکعب گاز، 11680 میلیون لیتر نفت گاز، و 14783 میلیون لیتر نفت کوره بوده است. با احتساب قیمتهای فوب خلیج فارس، ارزش سوخت نیروگاه های کشور حدود 29.8 میلیارد دلار بوده که هر یک درصد تلفات به معنی هدر رفت حدود 300میلیون دلار (حدود 9000میلیارد ریال) سوخت مصرفی نیروگاه هاست.

در هر سال بازاء هر یک درصد تلفات برق در شبکه انتقال و توزیع، بیش از 2میلیارد کیلووات ساعت، هدررفت انرژی داشته ایم. با توجه به قیمت متوسط جدید (24درصد افزایش)، هر یک درصد اتلاف می تواند بیش از 1000میلیارد ریال زیان به کشور وارد کند.

با درنظر گرفتن کلیه منافع محاسبه شده، کاهش یک درصد تلفات در شبکه برق می تواند بیش از 30هزار میلیارد ریال منافع برای کشور حاصل نماید.

 

6- تحلیل حقوقی

الف) سیاستهای کلی اصلاح الگوی مصرف:

بند5: پیشگامی دولت، شرکتهای دولتی و نهادهای عمومی در رعایت الگوی مصرف

بند7: صرفه جویی در مصرف انرژی، اعمال مجموعه ای متعادل از اقدامات قیمتی و غیرقیمتی به منظور کاهش مستمر «شاخص شدت انرژی» کشور به حداقل دوسوم مقدار کنونی تا پایان برنامه پنجم توسعه و به حداقل یک دوم میزان کنونی تا پایان برنامه ششم توسعه با تأکید بر سیاستهای زیر:

-         اولویت دادن به افزایش بهره وری در تولید، انتقال، و مصرف انرژی در ایجاد ظرفیتهای جدید تولید انرژی،

-         انجام مطالعات جامع و یکپارچه سامانه انرژی کشور به منظور بهینه سازی عرضه و مصرف انرژی

 

ب) سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی:

-         بند3: محور قراردادن رشد بهره وری در اقتصاد با تقویت عوامل تولید، توانمندسازی نیروی کار، تقویت رقابت پذیری اقتصاد، ایجاد بستر رقابت بین مناطق و استانها و بکار گیری ظرفیتهای متنوع در جغرافیای مزیت های مناطق کشور.

-         بند5: استفاده از ظرفیتهای اجرای هدفمندسازی یاانه ها در جهت افزایش تولید، اشتغال و بهره وری، کاهش شدت انرژی و ارتقای شاخصهای عدالت اجتماعی.

-         بند8: مدیریت مصرف با تأکید بر اجرای سیاستهای کلی اصلاح الگوی مصرف و ترویج کالاهای داخلی همراه با برنامه ریزی برای ارتقای کیفیت و رقابت پذیری در تولید.

-         بند20: تقویت فرهنگ جهادی در ایجاد ارزش افزوده، تولید، ثروت، بهره وری، کارآفرینی، سرمایه گذاری و اشتغال مولد و اعطای نشان اقتصاد مقاومتی به اشخاص دارای خدمات برجسته در این زمینه.

 

ج) قانون هدفمند کردن یارانه ها

-         ماده1: دولت مکلف است با رعایت این قانون قیمت حاملهای انرژی را اصلاح کند:

-         - میانگین قیمت فروش داخلی برق به گونه ای تعیین شود که به تدریج تا پایان برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، معادل قیمت تمام شده آن باشد.

-         تبصره: قیمت تمام شده برق، مجموعه هزینه های تبدیل انرژی، انتقال و توزیع و هزینه های سوخت با بازده حداقل سی و هشت درصد نیروگاه های کشور و رعایت استانداردها محاسبه می شود و هرساله حداقل یک درصد به بازده نیروگاه های کشور افزوده شود به طوری که تا پنج سال از زمان اجرای این قانون به بازده چهل و پنج درصد برسد و همچنین تلفات شبکه های انتقال و توزیع تا پایان برنامه پنج ساله پنجم توسعه به چهارده درصد برسد.

-         دولت مکلف است با تشکیل کارگروهی مرکب از کارشناسان دولتی و غیردولتی نسبت به رتبه بندی تولیدکنندگان برق از نظر بازده و توزیع کنندگان آن از نظر میزان تلفات، اقدام نموده و سیاستهای تشویقی و حمایتی مناسب را اتخاذ نماید.

-         ماده8: دولت مکلف است، سی درصد خالص وجوه حاصل از اجرای این قانون را برای پرداخت کمکهای بلاعوض، یا یارانه سود تسهیلات و یا وجوه اداره شده برای اجرای موارد زیر هزینه کند:

-         - بهینه سازی مصرف انرژی در واحدهای تولیدی، خدماتی و مسکونی و تشویق به صرفه جویی و رعایت الگوی مصرف که توسط دستگاه اجرایی ذیربط معرفی می شود.

 

د) قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه

-         بند ز، ماده133: چنانچه بخش خصوصی با سرمایه خود تلفات انرژی برق را در شبکه انتقال و توزیع کاهش دهد، وزارت نیرو موظف است نسبت به خرید انرژی بازیافت شده با قیمت و شرایط در دوره زمانی که به تصویب شورای اقتصاد می رسد اقدام و یا مجوز صادرات به همان میزان را صادر نماید.

-         تبصره: آیین نامه اجرایی مربوط به این بند باید ظرف مدت سه ماه پس از تصویب این قانون به تصویب وزیر نیرو برسد.

 

7- تحلیل تأثیر اجتماعی

ü      افزایش 24درصدی قیمت برق تنها حدود 20هزار میلیارد ریال برای دولت درپی خواهد داشت و احتمالاً نارضایتی مردم را نیز دربر دارد. در حالی که تنها یک درصد کاهش در اتلاف انرژی برق 30هزار میلیارد ریال منافع ایجاد می کند.

ü      کاهش آلایندگی محیط زیست ناشی از کاهش تولید برق.

ü      اشتغال آفرینی در جامعه که شامل هر دو قشر دانشگاهی و بدون تحصیلات آکادمیک می شود. اشتغال از مهمترین چالشهای اجتماعی کشور بحساب می آید.

ü      توجه به خلاقیت و نوآوری در بین شرکتهای علمی و دانش بنیان برای حضور فعال در این حوزه.

ü      توسعه فرهنگ مصرف بهینه و خودکنترلی در بین اعضاء جامعه.

ü      فرهنگ سازی درک دغدغه های دولت توسط عامه مردم.

 

8- تحلیل نحوه اجرای سیاست

  1. qایجاد و تقویت بخش کنترل و حفاظت از شبکه توزیع در وزارت نیرو.
  2. qایجاد یک ساختار مشارکت و همکاری بین وزارت نیرو، وزارت راه، مسکن، و شهرسازی، وزارت جهادکشاورزی، و نیروی انتظامی جهت انجام فرایندهای کنترل و حفاظت.
  3. qپشتیبانی مجلس شورای اسلامی از قوانین مورد نیاز اجرای این سیاست با توجه به برنامه زمانی فشرده اجرا.
  4. qحمایت از شرکتهای دانش بنیان، و شرکتهای تخصصی در صنعت برق و تولید انرژی و همچنین تصویب بودجه لازم برای انجام مطالعات در مراکز مطالعات دانشگاهی.
  5. qپیش بینی نحوه استفاده از منافع حاصل از طرح برای حمایت از پیشبرد اهداف ترسیم شده برای برنامه در سالهای آینده.

 

زمانبندی اجرای مراحل کاهش تلفات انرژی در شبکه توزیع برق کشور

برمبنای برنامه های اجرایی طراحی شده در این سند و با توجه به منابعی که از محل کاهش تلفات انرژی در شبکه توزیع متوجه دولت می شود، برنامه زمانی به شرح زیر تدوین شده است.

سال اول:

الف - مطالعات اولیه:

محاسبه میزان اتلاف انرژی در نقاط مختلف شبکه و اولویت بندی مناطق مختلف برمبنای میزان اتلاف انرژی. در این مرحله مسیرهای انتقال در شبکه توزیع بررسی میدانی شده و مسیرهای دارای بیشترین اتلاف در اولویت اصلاح قرار می گیرند. همچنین نیروگاه های تولید نیز از مقاصد اولویت بندی اصلاح خواهند بود.

ب - تهیه طرح های اصلاحی توسط مراکز علمی تحقیقاتی دانشگاهی و طراحی پروژه های عملیاتی در شبکه انتقال و نیروگاه های کشور

ج - شناسایی پیمانکاران اجرا و انعقاد قراردادهای اجرا

بودجه تحقیقاتی مورد نیاز برای این مرحله 150 میلیارد ریال برآورد می شود.

 

سال دوم:

تعویض کابلهای انتقال جریان در پنج درصد مسیرهای کشور که در وضعیت بحرانی قرار دارند. بودجه این مرحله از محل منافع محاسبه شده برای دوسال پیاپی اجرای طرح تأمین خواهد شد.

فرآیندهای فرهنگ سازی و انتظامی از این سال عملیاتی می شوند.

هزینه اجرای این مرحله هشت هزار میلیارد ریال برآورد می شود.

 

سال سوم تا پنجم:

تعویض پنج درصد کابلهای فرسوده و دارای اولویت در هر سال به همراه اجرای پروژه های اصلاحی در نیروگاه های برق در سراسر کشور.

هزینه اجرای سالانه در سالهای سوم تا پنجم، سالیانه یازده هزار میلیارد ریال بر آورد می شود.

 

9- شاخص های بازخوردگیری و ارزیابی

  1. qسهم تلفات در شبکه انتقال (درصد).
  2. qسهم تلفات در شبکه توزیع (درصد).
  3. qسهم مصرف داخلی نیروگاه ها از کل تولید ناویژه (درصد).
  4. qمیزان گزارشهای سوءاستفاده از شبکه توزیع برق توسط مردم.
  5. qآلاینده های گازی در محدوده اطراف نیروگاه های برق.
  6. qنسبت مصرف سوخت به ازاء تولید هر مگاوات انرژی.
  7. qمازاد/کمبود ظرفیت تولید نیروگاهی نسبت به مصرف در کشور.


 

منابع

  • قانون برنامه پنجم توسعه فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی جمهوری اسلامی ایران
  • سیاستهای کلی اصلاح الگوی مصرف
  • قانون هدفمند کردن یارانه ها
  • سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی
  • آمار آژانس بین المللی انرژی
  • وزارت نیرو ترازنامه انرژی
  • مرکز مطالعات و پژوهشهای مجلس شورای اسلامی

 

تماس با ما

جهت ارتباط با مدیریت، ارسال انتقادات و پیشنهادات و نیز ارسال مقالات و اخبار حوزه سیاست گذاری می توانید با نشانی الکترونیکی زیر تماس حاصل فرمایید .

info@ippra.com

ایپرا تلاش خواهد کرد، در کمترین زمان، به مکاتبات شما پاسخ داده و ترتیب اثر دهد.

درباره ما

 تارنمای «تجزیه و تحلیل سیاست گذاری عمومی» (ایپرا/Ippra) پایگاهی تخصصی است جهت استفاده اساتید، دانشجویان و علاقه مندان حوزه سیاست گذاری عمومی که با هدف توسعه و ترویج گرایشات سیاست گذاری در حوزه فرهنگ، سلامت، علم، صنعت و تجارت فعالیت می کند. در این نشانی اینترنتی می توانید خبرهای سیاست گذاری داخل و خارج از کشور را دنبال و نیز مقالاتی در زمینه بهترین نمونه های سیاست گذاری ایران و سایر نقاط جهان را، مطالعه کنید. ایپرا همچنین، برگزاری دوره های آموزشی و پژوهشی، کلاس ها و مجموعه های کارگاهی مرتبط با این حوزه را برای ادارات، سازمان ها و نهادهای دولتی و خصوصی تضمین می کند.